Ἄρθρο ποὺ ἔγραψε ο Ἀρχιεπίσκοπος Τιράνων καὶ πάσης Ἀλβανίας
Με σχόλια του Σουάμι Σεβαράτνα σε παρενθέσεις με πράσινα γράμματα. Ο ειρωνικός τόνος, κρίθηκε απαραίτητος και βγήκε αυθόρμητα... (Σε άλλες εποχές, ίσως να με είχαν κάψει στην πυρά ως αιρετικό...)
Ποικίλες θρησκευτικὲς συνήθειες καὶ τάσεις ἀναπτύχθηκαν στὴ ζωὴ τῶν διαφόρων ἐθνῶν τῆς γῆς. Μιὰ σύντομη ἐνημέρωση γιὰ μερικὲς χαρακτηριστικὲς περιπτώσεις ἐλπίζουμε νὰ βοηθήσει τόσο στὴν προσέγγιση τῆς νοοτροπίας ἄλλων λαῶν, ὅσο καὶ στὴν κατατόπισή μας πάνω σὲ διάφορα ρεύματα ποὺ ἔχουν εἰσδύσει στὸν τόπο μας.
Γυμναστική
Στὸ δυτικὸ κόσμο ἡ γιόγκα ἀρχικὰ παρουσιάστηκε σὰν ἕνα εἶδος «γυμναστικῆς», σὰν μέθοδος χαλαρώσεως καὶ ψυχολογικῆς ἠρεμήσεως. Ἡ βασική της διαφορὰ ἀπὸ τὴ γνωστὴ γυμναστικὴ βρίσκεται, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, στὴ χαρακτηριστική της ἀκινησία. Ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ἀσκήσεις τῆς γιόγκα παρουσιάζουν αὐτὲς καθαυτὲς ὁρισμένα θετικὰ ἀποτελέσματα (πάλι καλά…) πάνω σὲ μερικὰ ἄτομα - πρᾶγμα πού, ἄλλωστε, συμβαίνει καὶ μὲ ἀσκήσεις ἄλλων συστημάτων (πήγες να πεις κάτι καλό, αλλά το πήρες πίσω…) Γενικὰ ὅμως οἱ ἀσκήσεις αὐτὲς τοποθετοῦνται μέσα σ᾿ ἕνα πλαίσιο ἰνδουιστικῶν ἀντιλήψεων (κακό πράγμα οι ινδουιστικές αντιλήψεις...) καὶ ἀποτελοῦν στάδια ἑνὸς εὐρύτερου ὅλου, μιᾶς γενικότερης πνευματικῆς πορείας. Στὴν πλήρη τους ἀνέλιξη ἀποσκοποῦν πολὺ μακρύτερα ἀπὸ τὰ ὅρια μιᾶς σωματικῆς εὐεξίας. Αὐτὰ ποὺ προηγοῦνται στὶς ἀσκήσεις γιόγκα ὅπως κι αὐτὰ ποὺ ἕπονται - τὰ ὁποῖα κατὰ κανόνα οἱ πολλοὶ ἀγνοοῦν – σχετίζονται στενὰ μὲ συστήματα «διαλογισμοῦ» (γιατί τα εισαγωγικά;) καὶ ἐμπειριῶν, ποὺ βρίσκονται φορτισμένα μὲ ἰνδουϊστικὲς φιλοσοφικο-θρησκευτικὲς θεωρίες καὶ ἀξιώματα, κυρίως μὲ τὴ διδασκαλία περὶ μετενσαρκώσεως. (ας μας εξηγήσει, αν μπορεί, η «ορθόδοξη» παράδοση γιατί ένα παιδί γεννιέται ανάπηρο… Μήπως έχει προηγούμενα μαζί του ο Θεός; Αν ζούμε μόνο μια ζωή, πότε πρόλαβε να «αμαρτήσει» το παιδί, έτσι ώστε να τυραννιέται σ’όλη του τη ζωή με μια φρικτή αναπηρία;)
Καὶ γιὰ νὰ γίνουμε περισσότερο παραστατικοί: ὅπως οἱ γονυκλισίες (οἱ «μετάνοιες» τῆς μοναχικῆς μας παραδόσεως) δὲν εἶναι ἁπλὲς κινήσεις τοῦ σώματος, ἀλλ᾿ ἔχουν σχέση μὲ ἕνα γενικότερο πιστεύω καὶ ἐκφράζουν μία συγκεκριμένη διάθεση καὶ τάση ψυχῇς ἀποβλέποντας σὲ πνευματικοὺς σκοπούς, κατὰ παρόμοιο τρόπο - τηρουμένων, βεβαίως, πάντοτε τῶν ἀναλογιῶν - οἱ συνθετότερες ἀσκήσεις τῆς γιόγκα ἔχουν συνάρτηση μὲ ἰνδουϊστικὲς παραστάσεις καὶ σκοπεύουν τελικὰ σὲ πνευματικὲς θρησκευτικὲς ἐμπειρίες (Δηλαδη οι πνευματικές θρησκευτικές εμπειρίες είναι κακό πράγμα; Θα τρελλαθούμε τελείως Άγιε Πατέρα;).
Ζεύξη, ἕνωση
Ἡ λέξη «γιόγκα» (yoga) εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ πολυσήμαντες μέσα στὸ ἰνδικὸ λεξιλόγιο. Ἐτυμολογικὰ σημαίνει «ζεύξη», «ἕνωση», «σύνδεση», «ἄσκηση». Τὴν χρησιμοποιοῦν εὐρύτατα οἱ Ἰνδοὶ γιὰ νὰ προσδιορίσουν τὸ μυστικὸ δεσμὸ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ὑπερβατικὴ πραγματικότητα. Ἄλλα καὶ γιὰ νὰ καθορίσουν τὸν τρόπο, τὸ δρόμο καὶ τὶς μεθόδους ποὺ ὁδηγοῦν στὴν «ἕνωση» αὐτή, στὴν «ἀπελευθέρωση» τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως ἀπὸ τὰ πολύμορφα δεσμὰ καὶ τὶς ψευδαισθήσεις τοῦ παρόντος κόσμου (Και πάλι, βλέπεις κάτι κακό σ’αυτό;).
Ὡς «γιόγκα» ἐπίσης χαρακτηρίζονται οἱ διάφορες κατευθύνσεις καὶ μέθοδοι, τὶς ὅποιες ἔχει διαμορφώσει ἡ ἰνδικὴ παράδοση στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων, γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὴ λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸ Ἀπόλυτο (Δηλαδή, να μη λυτρωθεί, να μην ενωθεί;). Οἱ τρεῖς βασικοὶ τύποι Ἰνδικῆς θρησκευτικότητας γιὰ τὴν ἐπιδίωξη τῆς σωτηρίας, τῶν ἔργων, τῆς γνώσεως, τῆς ἀφοσιώσεως, ἀποκαλοῦνται ἀντίστοιχα «κάρμα-γιόγκα», «τζνάνα-γιόγκα», «μπάκτι-γιόγκα».
Ἡ ἴδια αὐτὴ λέξη χρησιμοποιεῖται καὶ γιὰ τὸν προσδιορισμὸ μιᾶς ἀπὸ τὶς ἕξι κλασικὲς «ὀρθόδοξες» σχολὲς (ντάρσανας) τοῦ Ἰνδουισμοῦ. Ἔτσι στὸ δυτικὸ κόσμο, ἡ σύγχυση ποὺ δημιουργεῖ ἡ πολυσημία τῆς λέξεως «γιόγκα» ἐπιτείνεται (πολύ σύγχυση έχει ο δυτικός κόσμος εξ αιτίας αυτού… Άντε να βρεις, έστω ένα άτομο, που να κάνει μάλιστα πολλά χρόνια Γιόγκα και να έχει υπ’όψη του τις 6 κλασσικές ορθόδοξες σχολές του Ινδουισμού…πολύ δε περισσότερο να έχει και σύγχυση από αυτό...).
Συνοπτικά, ἡ κλασικὴ Γιόγκα, ὡς Σχολή, ἀναγνωρίζει μὲν ἕναν αἰώνιο Θεό (πάλι καλά…), τὸν Ἰσβάρα (Κύριο) (Μα είναι όνομα τώρα αυτό που πήγαν και του έδωσαν… χάθηκαν τα ωραία ονόματα…), δὲν παραδέχεται ὅμως ὅτι αὐτὸς ἐπεμβαίνει στὰ ἀνθρώπινα (Και γιατί να επεμβαίνει;..). Οἱ ἀντιλήψεις γιὰ ἕναν τέτοιο Θεὸ δὲν θὰ μποροῦσαν βέβαια μὲ κανένα τρόπο νὰ ταυτιστοῦν μὲ τὴ χριστιανικὴ θεολογικὴ διδασκαλία (Είναι απαραίτητο να ταυτισθούν;…).
Βασικὰ στάδια τῆς γιόγκα
Ἡ πρακτικὴ τῆς γιόγκα διδάσκεται σὲ μακρὰ σειρὰ μαθημάτων (Όχι! Πάλι λάθος έκανες… Μπορεί να κάνει κάποιος και λίγα μαθήματα αν αυτό επιθυμεί, δεν τον αναγκάζουμε να κάνει πολλά). Μολονότι ὑπάρχουν πολλὲς παραλλαγές, ποὺ διαμορφώθηκαν στὴν πάροδο τοῦ χρόνου, τὰ συνηθέστερα στάδια τῶν μεθόδων αὐτῶν αὐτοβυθισμοῦ (sic) εἶναι ὀκτώ:
(α) Ἡ αὐτοσυγκράτηση: συμμόρφωση πρὸς ὁρισμένες ἐπιταγές, ὅπως εἶναι ἡ ἀποφυγὴ γενετησίων σχέσεων (Σε κάθε μάθημα ο καλός δάσκαλος Γιόγκα δεν χάνει ευκαιρία να θυμίζει στους μαθητές να απέχουν απο το σεξ…), κλοπῆς, φιλαργυρίας.
(β) Ἡ αὐτοκαλλιέργεια: ἐπιδίωξη ἀταραξίας, καθαριότητος, συνεπείας στὴν ἄσκηση κ.λπ. (Μήπως κι αυτά σ’ενοχλούν Άγιε Πατέρα;…)
Ὕστερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ δυὸ στάδια ὁ ἀσκούμενος μυεῖται καὶ παίρνει ἀπὸ τὸ δάσκαλό του (γκούρου) ἕνα νέο ὄνομα καὶ μία τελετουργικὴ φράση (μάντρα), τὴν ὁποία ὀφείλει νὰ ἐπαναλαμβάνει ἐπίμονα, γιὰ νὰ ἐπιταχυνθεῖ ἡ πορεία του πρὸς τὴ λύτρωση (Το αφήνω ασχολίαστο...)
(γ) Ὁ ἔλεγχος τοῦ σώματος: μὲ εἰδικὲς στάσεις τοῦ σώματος ἐπιδιώκεται ἡ ἐπιβολὴ πάνω στὶς ζωτικὲς ἐνέργειες τοῦ ἀνθρωπίνου ὀργανισμοῦ (Καλό ή κακό; Πες μου, θέλω να ξέρω…).
(δ) Ἡ ρύθμιση τῆς ἀναπνοῆς: μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἀσκήσεων αὐτῶν ὁ ἀναπνευστικὸς ρυθμὸς ἐπιβραδύνεται, τὸ σῶμα καὶ ὁ νοῦς ἠρεμοῦν καὶ ὁλόκληρη ἡ νοητικὴ δύναμη τοῦ ἀνθρώπου προετοιμάζεται γιὰ τὰ τελικὰ στάδια τῆς γιόγκα. (Ξανά, καλό ή κακό;…).
(ε) Ἡ συγκράτηση τῶν αἰσθήσεων: μὲ τὴν παρατεταμένη ἐνατένιση ἑνὸς ἀντικειμένου, ὁ «γιόγκι» (δηλ. ὁ ἀσκούμενος στὴ γιόγκα) ἐπιδιώκει νὰ ἐπιβληθεῖ πάνω στὶς αἰσθήσεις του. (Είναι καλύτερα να μην τις επιβληθεί; Να είναι ξέφραγο αμπέλι;)
(στ) Ἡ συγκέντρωση τῆς προσοχῆς: ἡ καθήλωση αὐτὴ τοῦ νοῦ ἀποβλέπει στὴ δημιουργία ἑνὸς μονωτικοῦ φραγμοῦ ἀπὸ τὰ γύρω φαινόμενα καὶ τὶς ἐσωτερικὲς φαντασίες. Γιὰ νὰ τὸ ἐπιτύχει, ἡ ἰνδουϊστικὴ παράδοση ἔχει διαμορφώσει διάφορες τεχνικές, στὶς ὅποιες δεσπόζουν ἡ ἐπανάληψη τῆς ἰνδουϊστικῆς ἱερῆς συλλαβῆς «Ὤμ», σιωπηλὰ ἢ μὲ μακρόσυρτο ψαλμικὸ ρυθμό, ἡ ἐνατένιση ἰδιότυπων σχημάτων κ.ἄ. (Και πάλι, που βλέπεις το κακό; Θα απαντήσω εγώ για σένα. Το κακό που βλέπεις σ’αυτή τη θεϊκή Επιστήμη της Γιόγκα προέρχεται από μέσα σου. Όταν φοράς κόκκινα γυαλιά, τα βλέπεις όλα κόκκινα. Όταν έχεις την κακία μέσα σου όλα τα βλέπεις κακά, όλα σου φταίνε..)
Τὰ ἑπόμενα δυὸ τελευταῖα στάδια ὁδηγοῦν στὸν τελικὸ σκοπὸ τῆς γιόγκα, ποὺ εἶναι:
(ζ) Ὁ στοχασμός, ἡ ἐνατένιση καὶ ἡ θεωρία.
(η) Ὁ φωτισμός, ἡ ἀπελευθέρωση: Μὲ τὴν ἀπόλυτη περισυλλογὴ ὁ γιόγκι πιστεύει ὅτι πραγματώνει τὴν ἕνωσή του, τὴ ζεύξη μὲ τὴν ὑπερβατικὴ πραγματικότητα. Ὅποιος φθάσει στὸ τελικὸ στάδιο ξεφεύγει λένε, ἀπὸ τὴν ὑπαρκτικὴ σφαῖρα καὶ κατορθώνει νὰ βρεῖ τὴ λύτρωση (Όσο κι αν σε χαλάει αυτό, ακριβώς έτσι είναι! Στο δηλώνω υπεύθυνα).
Ἐνῷ στὶς πρῶτες φάσεις διατηροῦνται ὁρισμένα στοιχεῖα συνειδητότητος, στὴν τελευταία ὁ γιόγκι καταλήγει σὲ μία κατάσταση ὑπερβάσεως κι αὐτῆς ἀκόμη τῆς αὐτοσυνειδησίας. Δὲν ἀντιλαμβάνεται πιὰ οὔτε χρῶμα, οὔτε ὀσμή, οὔτε ἦχο, οὔτε ἁφή, οὔτε τὸν ἑαυτό του, οὔτε κανέναν ἄλλο. Τὸ πνεῦμα του «ἐλευθερώνεται» - σύμφωνα μὲ τὴν ἔκφραση τῶν μεμυημένων - ἀπὸ τὴ μνήμη καὶ τὴ λήθη. Αὐτὸ θεωρεῖται ἐπίγνωση, φωτισμός (Για μια καλή περιγραφή της εμπειρίας της φώτισης σε παραπέμπω στο βιβλίο του Γιογκανάντα «Η αυτο-βιογραφία ενός Γιόγκι).
Πρόκειται, τελικά, γιὰ μία τεχνικὴ ποὺ ἀποσκοπεῖ στὴ σύνδεση μὲ τὸ Ἀπόλυτο. Γι᾿ αὐτὴν ὅμως - ὅπως θὰ δοῦμε στὸ ἑπόμενο σημείωμα – δὲν ἔχουν κανένα νόημα οἱ κεντρικὲς χριστιανικὲς ἀλήθειες περὶ Χριστοῦ-Σωτῆρος, χάριτος, ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, Σταυροῦ-Ἀναστάσεως (Και γιατί να έχουν, είναι υποχρεωτικό;…Ο φανατικός ενοχλείται πολύ όταν κάποιοι δεν πιστεύουν τα ίδια μ'εκείνον..).
Ὑπάρχουν ποικίλες κατευθύνσεις, κλάδοι, ἀποχρώσεις καὶ ἐφαρμογὲς τῆς γιόγκα. Οἱ διάφορες σχολὲς δὲν παρουσιάζουν τὰ πράγματα ὅλες με τὸν ἴδιο τρόπο. Στὴν Εὐρώπη μάλιστα καὶ τὴν Ἀμερικὴ δροῦν καὶ προπαγανδίζουν τὴ γιόγκα ἀναρίθμητες ὁμάδες, μὲ ἰδιορρυθμίες καὶ ἰδιοκατασκευάσματα, τὰ ὁποῖα ἀποδοκιμάζουν οἱ γκούρου τῆς Ἰνδίας. (Επι τέλους να κι ένας που τονίζει σωστά αυτή τη λέξη, δηλαδη στο «γκου» κι όχι στο «ρου». Εδώ, δεν μπορώ παρά να δώσω συγχαρητήρια) Ὅλα πάντως αὐτὰ τὰ συστήματα στοχασμοῦ, ἀσκήσεως καὶ πνευματικῆς ἐμπειρίας κινοῦνται κατὰ κανόνα μέσα στὶς κατηγορίες σκέψεως καὶ τὶς θρησκευτικὲς προϋποθέσεις τοῦ Ἰνδουισμοῦ, οἱ ὁποῖες εἶναι ριζικὰ διαφορετικὲς ἀπὸ τὴν διδασκαλία τοῦ χριστιανικοῦ Εὐαγγελίου (Γιατί τόση μισαλλοδοξία και φανατισμός; Γιατί τέτοια αδυναμία να αποδεχθείς με αγάπη το διαφορετικό;) πάνω σὲ θεμελιώδη θέματα, ὅπως εἶναι τὰ περὶ Θεοῦ, κόσμου, ἀνθρώπου, ἐσχάτων, σωτηρίας κ.ἄ. Κυρίως δὲ ὁδηγοῦν σὲ μιὰ φοβερὴ καὶ ἐπικίνδυνη σύγχυση καὶ σὲ συγκρητισμό, ποὺ ἀρνεῖται τὴν οὐσία τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος. (Τι να πω πια… Με κούρασες… Τα παρατάω, δεν το συνεχίζω…)
Τα άρθρο έχει και συνέχεια, αλλά νομίζω ότι αυτό που παραθέτω είναι αρκετό για να διαμορφώσει άποψη ένας ανεξάρτητος νους. Έχοντας ακούσει πριν χρόνια τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο να μιλάει στην τηλεόραση, είχα πει ανεπιφύλακτα "Να κι ένας εκπρόσωπος της Ορθοδοξίας, που μιλάει με τρόπο που μπορείς να τον ακούσεις και να σου εμπνεύσει σεβασμό, που ζει το εσωτερικό νόημα του Χριστιανισμού, το οποίο τελικά δεν είναι καθόλου διαφορετικό από εκείνο της Γιόγκα". Μετά από αυτό το άρθρο όμως, που είναι γεμάτο μισαλλοδοξία, έχασα κάθε ιδέα. Κρίμα...
Σουάμι Σεβαράτνα
Yogaspirit, Ήρας 36, Γλυφάδα, Τηλ.: 210-96 81 793
Ποικίλες θρησκευτικὲς συνήθειες καὶ τάσεις ἀναπτύχθηκαν στὴ ζωὴ τῶν διαφόρων ἐθνῶν τῆς γῆς. Μιὰ σύντομη ἐνημέρωση γιὰ μερικὲς χαρακτηριστικὲς περιπτώσεις ἐλπίζουμε νὰ βοηθήσει τόσο στὴν προσέγγιση τῆς νοοτροπίας ἄλλων λαῶν, ὅσο καὶ στὴν κατατόπισή μας πάνω σὲ διάφορα ρεύματα ποὺ ἔχουν εἰσδύσει στὸν τόπο μας.
Γυμναστική
Στὸ δυτικὸ κόσμο ἡ γιόγκα ἀρχικὰ παρουσιάστηκε σὰν ἕνα εἶδος «γυμναστικῆς», σὰν μέθοδος χαλαρώσεως καὶ ψυχολογικῆς ἠρεμήσεως. Ἡ βασική της διαφορὰ ἀπὸ τὴ γνωστὴ γυμναστικὴ βρίσκεται, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, στὴ χαρακτηριστική της ἀκινησία. Ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ἀσκήσεις τῆς γιόγκα παρουσιάζουν αὐτὲς καθαυτὲς ὁρισμένα θετικὰ ἀποτελέσματα (πάλι καλά…) πάνω σὲ μερικὰ ἄτομα - πρᾶγμα πού, ἄλλωστε, συμβαίνει καὶ μὲ ἀσκήσεις ἄλλων συστημάτων (πήγες να πεις κάτι καλό, αλλά το πήρες πίσω…) Γενικὰ ὅμως οἱ ἀσκήσεις αὐτὲς τοποθετοῦνται μέσα σ᾿ ἕνα πλαίσιο ἰνδουιστικῶν ἀντιλήψεων (κακό πράγμα οι ινδουιστικές αντιλήψεις...) καὶ ἀποτελοῦν στάδια ἑνὸς εὐρύτερου ὅλου, μιᾶς γενικότερης πνευματικῆς πορείας. Στὴν πλήρη τους ἀνέλιξη ἀποσκοποῦν πολὺ μακρύτερα ἀπὸ τὰ ὅρια μιᾶς σωματικῆς εὐεξίας. Αὐτὰ ποὺ προηγοῦνται στὶς ἀσκήσεις γιόγκα ὅπως κι αὐτὰ ποὺ ἕπονται - τὰ ὁποῖα κατὰ κανόνα οἱ πολλοὶ ἀγνοοῦν – σχετίζονται στενὰ μὲ συστήματα «διαλογισμοῦ» (γιατί τα εισαγωγικά;) καὶ ἐμπειριῶν, ποὺ βρίσκονται φορτισμένα μὲ ἰνδουϊστικὲς φιλοσοφικο-θρησκευτικὲς θεωρίες καὶ ἀξιώματα, κυρίως μὲ τὴ διδασκαλία περὶ μετενσαρκώσεως. (ας μας εξηγήσει, αν μπορεί, η «ορθόδοξη» παράδοση γιατί ένα παιδί γεννιέται ανάπηρο… Μήπως έχει προηγούμενα μαζί του ο Θεός; Αν ζούμε μόνο μια ζωή, πότε πρόλαβε να «αμαρτήσει» το παιδί, έτσι ώστε να τυραννιέται σ’όλη του τη ζωή με μια φρικτή αναπηρία;)
Καὶ γιὰ νὰ γίνουμε περισσότερο παραστατικοί: ὅπως οἱ γονυκλισίες (οἱ «μετάνοιες» τῆς μοναχικῆς μας παραδόσεως) δὲν εἶναι ἁπλὲς κινήσεις τοῦ σώματος, ἀλλ᾿ ἔχουν σχέση μὲ ἕνα γενικότερο πιστεύω καὶ ἐκφράζουν μία συγκεκριμένη διάθεση καὶ τάση ψυχῇς ἀποβλέποντας σὲ πνευματικοὺς σκοπούς, κατὰ παρόμοιο τρόπο - τηρουμένων, βεβαίως, πάντοτε τῶν ἀναλογιῶν - οἱ συνθετότερες ἀσκήσεις τῆς γιόγκα ἔχουν συνάρτηση μὲ ἰνδουϊστικὲς παραστάσεις καὶ σκοπεύουν τελικὰ σὲ πνευματικὲς θρησκευτικὲς ἐμπειρίες (Δηλαδη οι πνευματικές θρησκευτικές εμπειρίες είναι κακό πράγμα; Θα τρελλαθούμε τελείως Άγιε Πατέρα;).
Ζεύξη, ἕνωση
Ἡ λέξη «γιόγκα» (yoga) εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ πολυσήμαντες μέσα στὸ ἰνδικὸ λεξιλόγιο. Ἐτυμολογικὰ σημαίνει «ζεύξη», «ἕνωση», «σύνδεση», «ἄσκηση». Τὴν χρησιμοποιοῦν εὐρύτατα οἱ Ἰνδοὶ γιὰ νὰ προσδιορίσουν τὸ μυστικὸ δεσμὸ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ὑπερβατικὴ πραγματικότητα. Ἄλλα καὶ γιὰ νὰ καθορίσουν τὸν τρόπο, τὸ δρόμο καὶ τὶς μεθόδους ποὺ ὁδηγοῦν στὴν «ἕνωση» αὐτή, στὴν «ἀπελευθέρωση» τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως ἀπὸ τὰ πολύμορφα δεσμὰ καὶ τὶς ψευδαισθήσεις τοῦ παρόντος κόσμου (Και πάλι, βλέπεις κάτι κακό σ’αυτό;).
Ὡς «γιόγκα» ἐπίσης χαρακτηρίζονται οἱ διάφορες κατευθύνσεις καὶ μέθοδοι, τὶς ὅποιες ἔχει διαμορφώσει ἡ ἰνδικὴ παράδοση στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων, γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὴ λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸ Ἀπόλυτο (Δηλαδή, να μη λυτρωθεί, να μην ενωθεί;). Οἱ τρεῖς βασικοὶ τύποι Ἰνδικῆς θρησκευτικότητας γιὰ τὴν ἐπιδίωξη τῆς σωτηρίας, τῶν ἔργων, τῆς γνώσεως, τῆς ἀφοσιώσεως, ἀποκαλοῦνται ἀντίστοιχα «κάρμα-γιόγκα», «τζνάνα-γιόγκα», «μπάκτι-γιόγκα».
Ἡ ἴδια αὐτὴ λέξη χρησιμοποιεῖται καὶ γιὰ τὸν προσδιορισμὸ μιᾶς ἀπὸ τὶς ἕξι κλασικὲς «ὀρθόδοξες» σχολὲς (ντάρσανας) τοῦ Ἰνδουισμοῦ. Ἔτσι στὸ δυτικὸ κόσμο, ἡ σύγχυση ποὺ δημιουργεῖ ἡ πολυσημία τῆς λέξεως «γιόγκα» ἐπιτείνεται (πολύ σύγχυση έχει ο δυτικός κόσμος εξ αιτίας αυτού… Άντε να βρεις, έστω ένα άτομο, που να κάνει μάλιστα πολλά χρόνια Γιόγκα και να έχει υπ’όψη του τις 6 κλασσικές ορθόδοξες σχολές του Ινδουισμού…πολύ δε περισσότερο να έχει και σύγχυση από αυτό...).
Συνοπτικά, ἡ κλασικὴ Γιόγκα, ὡς Σχολή, ἀναγνωρίζει μὲν ἕναν αἰώνιο Θεό (πάλι καλά…), τὸν Ἰσβάρα (Κύριο) (Μα είναι όνομα τώρα αυτό που πήγαν και του έδωσαν… χάθηκαν τα ωραία ονόματα…), δὲν παραδέχεται ὅμως ὅτι αὐτὸς ἐπεμβαίνει στὰ ἀνθρώπινα (Και γιατί να επεμβαίνει;..). Οἱ ἀντιλήψεις γιὰ ἕναν τέτοιο Θεὸ δὲν θὰ μποροῦσαν βέβαια μὲ κανένα τρόπο νὰ ταυτιστοῦν μὲ τὴ χριστιανικὴ θεολογικὴ διδασκαλία (Είναι απαραίτητο να ταυτισθούν;…).
Βασικὰ στάδια τῆς γιόγκα
Ἡ πρακτικὴ τῆς γιόγκα διδάσκεται σὲ μακρὰ σειρὰ μαθημάτων (Όχι! Πάλι λάθος έκανες… Μπορεί να κάνει κάποιος και λίγα μαθήματα αν αυτό επιθυμεί, δεν τον αναγκάζουμε να κάνει πολλά). Μολονότι ὑπάρχουν πολλὲς παραλλαγές, ποὺ διαμορφώθηκαν στὴν πάροδο τοῦ χρόνου, τὰ συνηθέστερα στάδια τῶν μεθόδων αὐτῶν αὐτοβυθισμοῦ (sic) εἶναι ὀκτώ:
(α) Ἡ αὐτοσυγκράτηση: συμμόρφωση πρὸς ὁρισμένες ἐπιταγές, ὅπως εἶναι ἡ ἀποφυγὴ γενετησίων σχέσεων (Σε κάθε μάθημα ο καλός δάσκαλος Γιόγκα δεν χάνει ευκαιρία να θυμίζει στους μαθητές να απέχουν απο το σεξ…), κλοπῆς, φιλαργυρίας.
(β) Ἡ αὐτοκαλλιέργεια: ἐπιδίωξη ἀταραξίας, καθαριότητος, συνεπείας στὴν ἄσκηση κ.λπ. (Μήπως κι αυτά σ’ενοχλούν Άγιε Πατέρα;…)
Ὕστερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ δυὸ στάδια ὁ ἀσκούμενος μυεῖται καὶ παίρνει ἀπὸ τὸ δάσκαλό του (γκούρου) ἕνα νέο ὄνομα καὶ μία τελετουργικὴ φράση (μάντρα), τὴν ὁποία ὀφείλει νὰ ἐπαναλαμβάνει ἐπίμονα, γιὰ νὰ ἐπιταχυνθεῖ ἡ πορεία του πρὸς τὴ λύτρωση (Το αφήνω ασχολίαστο...)
(γ) Ὁ ἔλεγχος τοῦ σώματος: μὲ εἰδικὲς στάσεις τοῦ σώματος ἐπιδιώκεται ἡ ἐπιβολὴ πάνω στὶς ζωτικὲς ἐνέργειες τοῦ ἀνθρωπίνου ὀργανισμοῦ (Καλό ή κακό; Πες μου, θέλω να ξέρω…).
(δ) Ἡ ρύθμιση τῆς ἀναπνοῆς: μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἀσκήσεων αὐτῶν ὁ ἀναπνευστικὸς ρυθμὸς ἐπιβραδύνεται, τὸ σῶμα καὶ ὁ νοῦς ἠρεμοῦν καὶ ὁλόκληρη ἡ νοητικὴ δύναμη τοῦ ἀνθρώπου προετοιμάζεται γιὰ τὰ τελικὰ στάδια τῆς γιόγκα. (Ξανά, καλό ή κακό;…).
(ε) Ἡ συγκράτηση τῶν αἰσθήσεων: μὲ τὴν παρατεταμένη ἐνατένιση ἑνὸς ἀντικειμένου, ὁ «γιόγκι» (δηλ. ὁ ἀσκούμενος στὴ γιόγκα) ἐπιδιώκει νὰ ἐπιβληθεῖ πάνω στὶς αἰσθήσεις του. (Είναι καλύτερα να μην τις επιβληθεί; Να είναι ξέφραγο αμπέλι;)
(στ) Ἡ συγκέντρωση τῆς προσοχῆς: ἡ καθήλωση αὐτὴ τοῦ νοῦ ἀποβλέπει στὴ δημιουργία ἑνὸς μονωτικοῦ φραγμοῦ ἀπὸ τὰ γύρω φαινόμενα καὶ τὶς ἐσωτερικὲς φαντασίες. Γιὰ νὰ τὸ ἐπιτύχει, ἡ ἰνδουϊστικὴ παράδοση ἔχει διαμορφώσει διάφορες τεχνικές, στὶς ὅποιες δεσπόζουν ἡ ἐπανάληψη τῆς ἰνδουϊστικῆς ἱερῆς συλλαβῆς «Ὤμ», σιωπηλὰ ἢ μὲ μακρόσυρτο ψαλμικὸ ρυθμό, ἡ ἐνατένιση ἰδιότυπων σχημάτων κ.ἄ. (Και πάλι, που βλέπεις το κακό; Θα απαντήσω εγώ για σένα. Το κακό που βλέπεις σ’αυτή τη θεϊκή Επιστήμη της Γιόγκα προέρχεται από μέσα σου. Όταν φοράς κόκκινα γυαλιά, τα βλέπεις όλα κόκκινα. Όταν έχεις την κακία μέσα σου όλα τα βλέπεις κακά, όλα σου φταίνε..)
Τὰ ἑπόμενα δυὸ τελευταῖα στάδια ὁδηγοῦν στὸν τελικὸ σκοπὸ τῆς γιόγκα, ποὺ εἶναι:
(ζ) Ὁ στοχασμός, ἡ ἐνατένιση καὶ ἡ θεωρία.
(η) Ὁ φωτισμός, ἡ ἀπελευθέρωση: Μὲ τὴν ἀπόλυτη περισυλλογὴ ὁ γιόγκι πιστεύει ὅτι πραγματώνει τὴν ἕνωσή του, τὴ ζεύξη μὲ τὴν ὑπερβατικὴ πραγματικότητα. Ὅποιος φθάσει στὸ τελικὸ στάδιο ξεφεύγει λένε, ἀπὸ τὴν ὑπαρκτικὴ σφαῖρα καὶ κατορθώνει νὰ βρεῖ τὴ λύτρωση (Όσο κι αν σε χαλάει αυτό, ακριβώς έτσι είναι! Στο δηλώνω υπεύθυνα).
Ἐνῷ στὶς πρῶτες φάσεις διατηροῦνται ὁρισμένα στοιχεῖα συνειδητότητος, στὴν τελευταία ὁ γιόγκι καταλήγει σὲ μία κατάσταση ὑπερβάσεως κι αὐτῆς ἀκόμη τῆς αὐτοσυνειδησίας. Δὲν ἀντιλαμβάνεται πιὰ οὔτε χρῶμα, οὔτε ὀσμή, οὔτε ἦχο, οὔτε ἁφή, οὔτε τὸν ἑαυτό του, οὔτε κανέναν ἄλλο. Τὸ πνεῦμα του «ἐλευθερώνεται» - σύμφωνα μὲ τὴν ἔκφραση τῶν μεμυημένων - ἀπὸ τὴ μνήμη καὶ τὴ λήθη. Αὐτὸ θεωρεῖται ἐπίγνωση, φωτισμός (Για μια καλή περιγραφή της εμπειρίας της φώτισης σε παραπέμπω στο βιβλίο του Γιογκανάντα «Η αυτο-βιογραφία ενός Γιόγκι).
Πρόκειται, τελικά, γιὰ μία τεχνικὴ ποὺ ἀποσκοπεῖ στὴ σύνδεση μὲ τὸ Ἀπόλυτο. Γι᾿ αὐτὴν ὅμως - ὅπως θὰ δοῦμε στὸ ἑπόμενο σημείωμα – δὲν ἔχουν κανένα νόημα οἱ κεντρικὲς χριστιανικὲς ἀλήθειες περὶ Χριστοῦ-Σωτῆρος, χάριτος, ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, Σταυροῦ-Ἀναστάσεως (Και γιατί να έχουν, είναι υποχρεωτικό;…Ο φανατικός ενοχλείται πολύ όταν κάποιοι δεν πιστεύουν τα ίδια μ'εκείνον..).
Ὑπάρχουν ποικίλες κατευθύνσεις, κλάδοι, ἀποχρώσεις καὶ ἐφαρμογὲς τῆς γιόγκα. Οἱ διάφορες σχολὲς δὲν παρουσιάζουν τὰ πράγματα ὅλες με τὸν ἴδιο τρόπο. Στὴν Εὐρώπη μάλιστα καὶ τὴν Ἀμερικὴ δροῦν καὶ προπαγανδίζουν τὴ γιόγκα ἀναρίθμητες ὁμάδες, μὲ ἰδιορρυθμίες καὶ ἰδιοκατασκευάσματα, τὰ ὁποῖα ἀποδοκιμάζουν οἱ γκούρου τῆς Ἰνδίας. (Επι τέλους να κι ένας που τονίζει σωστά αυτή τη λέξη, δηλαδη στο «γκου» κι όχι στο «ρου». Εδώ, δεν μπορώ παρά να δώσω συγχαρητήρια) Ὅλα πάντως αὐτὰ τὰ συστήματα στοχασμοῦ, ἀσκήσεως καὶ πνευματικῆς ἐμπειρίας κινοῦνται κατὰ κανόνα μέσα στὶς κατηγορίες σκέψεως καὶ τὶς θρησκευτικὲς προϋποθέσεις τοῦ Ἰνδουισμοῦ, οἱ ὁποῖες εἶναι ριζικὰ διαφορετικὲς ἀπὸ τὴν διδασκαλία τοῦ χριστιανικοῦ Εὐαγγελίου (Γιατί τόση μισαλλοδοξία και φανατισμός; Γιατί τέτοια αδυναμία να αποδεχθείς με αγάπη το διαφορετικό;) πάνω σὲ θεμελιώδη θέματα, ὅπως εἶναι τὰ περὶ Θεοῦ, κόσμου, ἀνθρώπου, ἐσχάτων, σωτηρίας κ.ἄ. Κυρίως δὲ ὁδηγοῦν σὲ μιὰ φοβερὴ καὶ ἐπικίνδυνη σύγχυση καὶ σὲ συγκρητισμό, ποὺ ἀρνεῖται τὴν οὐσία τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος. (Τι να πω πια… Με κούρασες… Τα παρατάω, δεν το συνεχίζω…)
Τα άρθρο έχει και συνέχεια, αλλά νομίζω ότι αυτό που παραθέτω είναι αρκετό για να διαμορφώσει άποψη ένας ανεξάρτητος νους. Έχοντας ακούσει πριν χρόνια τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο να μιλάει στην τηλεόραση, είχα πει ανεπιφύλακτα "Να κι ένας εκπρόσωπος της Ορθοδοξίας, που μιλάει με τρόπο που μπορείς να τον ακούσεις και να σου εμπνεύσει σεβασμό, που ζει το εσωτερικό νόημα του Χριστιανισμού, το οποίο τελικά δεν είναι καθόλου διαφορετικό από εκείνο της Γιόγκα". Μετά από αυτό το άρθρο όμως, που είναι γεμάτο μισαλλοδοξία, έχασα κάθε ιδέα. Κρίμα...
Σουάμι Σεβαράτνα
Yogaspirit, Ήρας 36, Γλυφάδα, Τηλ.: 210-96 81 793
No comments:
Post a Comment